Elektromagnetizm ushın derekti kóriw

[[File:Lightning.0257.jpg|300px|thumb|right|Jasın - túskendegi elektrik magnitlik qubılıs]]
'''Elektromagnetizm''' - [[elektrik qubılıs]]lar arasında payda bolatuģın [[elektromagnitlik tásir etiwshi]], [[fizika]]nıń tarmaģı.

Elektromagnitlik tásir etiwshi elekromagnitlik qır (elektr qırı, [[magnit qırı]]) hám [[jaqtılıq]]dı bildiredi.

Elektromagnitlik tásir etiwshi, [[kúshli tásir etiwshi]], [[kúshsiz tásir etiwshi]] hám [[gravitatsiya]] bolıp - tórt túrli fundamental  tásir etedi.

Elektromagnetizm sózi -  ''ἤλεκτρον'', ''ēlektron'' ('''[[ģalabalıq]]''') hám ''μαγνῆτις λίθος magnētis lithos'' ([[timer]] maydanı) yunan sózlerinnen kelip shıqqan.

Elektromagnitizm elektr hám magnit kúshlerin táswirlewshi [[Lorents kúshi]]n payda etedi.

Elektromagnitlik tásir etiwshi kóndeleń turmıstaģı ayberlerdiń ishki ózliklerinde eń áhmiyetli rol oynaydı: [[molekula]]lar arasındaģı kúshlerdi bildiredi.

Elektromagnitizm bar ximik protseslerde top rol oynaydı.

[[Jaqtılıq tezligi]]ne jaqın tezlengendegi elektromagnit kórinislerge [[Albert Eynshteyn]]nıń [[bólek shaģıstırmalıq teoriyası]] dúzbeleri menen súwretlenedi.

Joqarı energiyada elektromagnitlik tásir etiwshi hám [[kúshsiz tásir etiwshi]] birlesedi.

==Top nızamlar==

Elektromagnitlik kórinislerde táswirlewshi top nızamlar:

*   '''[[Kulon nızamı]]''' 
<math>\vec{F}_{12}=k\cdot\frac{q_1 \cdot q_2}{r_{12}^2} \frac{\vec{r}_{12}}{r_{12}}</math>

* '''[[Bio-Savar-Laplas nızamı]]'''
<math>\mathbf B (\mathbf{r}_0)
= {\mu_0 \over 4\pi}
\int\limits_\gamma 
\frac{I[d\mathbf{r} \times (\mathbf{r}_0 - \mathbf{r})]}{|\mathbf r_0 - \mathbf r|^3}
= {\mu_0 \over 4\pi}
\int\limits_\gamma 
\frac{I[d\mathbf{r} \times \mathbf {e_{r,r_o}}]}{(\mathbf r_0 - \mathbf r)^2}
,</math>

* '''[[Lorents kúshi]]'''
<math>\mathbf{F}=q\left(\mathbf{E}+[\mathbf{v}\times\mathbf{B}]\right)</math>

*  '''[[Om nızamı]]'''
<math>I\! = {\varepsilon\! \over {R+r}}</math>

== Siltemeler ==

*    Баумгарт К. К.,. Электромагнетизм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
*    Ландау Л. Д., Лифшиц Е. М. Краткий курс теоретической физики. В 2-х т. — М.: Наука, 1972. — Т. II. Квантовая механика. — 368 с.
{{shala}}

[[Kategoriya:Fizika]]
[[Kategoriya:Elektrodinamika]]

==Derekler==
{{derekler}}